.:ACİL TIP TEKNİSYENLİĞİ:.

TARİH DERSİ KONU ÖZETLERİ
1 ÜNİTE

1. KONU
TARİH BİLMİNE GİRİŞ

1-İnsan ve Tarih
Tarih Tanım: Tarih insanların her türlü faaliyetlerini, olayların birbiriyle olan ilişkilerini, sebep-sonuç belirterek, belgelere dayalı olarak inceleyen bilim dalıdır.
“Geçmiş, bir anlamda bugün hala yaşayan bir zaman dilimidir” Collinwood

2-Tarihin Konusu
Olay-Hayat içerisinde tek tek meydana gelen değişmelere olay denir. Olayın başlangıç ve bitiş tarihi bellidir.
Olgu-Aynı türdeki olayları bir bütün olarak anlatmak için kullanılan bir kavramdır.Olgu olay’a göre daha soyut ve geneldir.Belli bir yer ve zaman söz konusu değildir.

3-Tarihte Sebep-Sonuç ve Yer-Zaman İlişkisi
Olayların sebep ve sonuçlarının bütün yönleriyle anlaşılıp açıklanabilmesi için olayın geçtiği mekânın bilinmesi gerekir. Tarihte olaylar sürerlilik gösterdiği için olaylar arasında neden-sonuç ilişkisi vardır.

4-Tarih Biliminin Yöntemi
Yöntem Tanım-Bir sonuca ulaşmak için bilim ve mantığa uygun biçimde yapılan araştırma şeklidir.
Tarih Yöntemi-Tarihi olayları inceleyerek anlamak ve açıklamaktır.

TARİH BİLMİNİN ARAŞTIRMA YÖNTEMİ
TARAMA
(kaynak arama) TASNİF
(sınıflandırma) TAHLİL
(çözümleme) TENKİT
(eleştiri) TERKİP
(sentez)

A-Tarama
Tarihi bir olayla ilgili bilgi veren her türlü malzeme kaynak adını alır.
KAYNAK
 Birinci Elden Kaynak: Tarihi olayın geçtiği döneme ait her türlü bulgudur.
 İkinci Elden Kaynak: Tarihi olayın geçtiği döneme yakın ya da o dönemin
Kaynaklarından yararlanılarak meydana getirilen eserlerdir.
TARİHİ KAYNAKLAR
 YAZILI: Ferman-mühür-para-gazete-hatıra vb.
 SÖZLÜ: Destan-efsane-hikâye-şiir vb.
 KALINTI: Arkeolojik buluntular.
 ÇİZİLİ, SÖZLÜ ve GÖRÜNTÜLÜ: CD-film-fotoğraf-resim vb.

B-Tasnif
Toplanan verilerin bir sistem dâhilinde sınıflandırılması

C-Tahlil
Ele edilen bilgilerin kaynak ve bilgi yönünden yeterli olup olmadığının kontrol edilmesi.

D-Tenkit
Tenkit ikiye ayrılır:
 İç Tenkit: Yazar görüşlerinin eser üzerindeki etkilerini araştırır. Verilen bilgilerin farklı kaynaklarda ne şekilde yer aldığına bakılır.
 Dış Tenkit: Eserin adı, yazarı, basıldığı yer ve basım tarihi tespit edilir. Belgelerin orijinalliği, tarihi vb. yönleri arştırılır.

E-Terkip
Bu aşmada bilgi ve veriler esere dönüştürülmek üzere gözden geçirilir.Bilgilerin hangi sıraya göre yapılandırılacağı tespit edilir.Tespitler yapıldıktan sonra eksikliği duyulan bilgi ile tamamlanır; fazlalık teşkil eden bilgiler ise çıkarılır.Daha sonra eserin yazımına geçilir.
Yazım sırasında anlatma akıcı, sade ve anlaşılır bir üslup kazandırılır.

5-Tarihin Tasnifi
Tarih bilimi çok geniş bir çalışma alanına sahiptir. Çalışma alanının geniş olması onun incelenmesini güçleştirmiştir.Bu nedenle tarihi olayları iyi bir şekilde incelemek ve öğrenmek için zamana, mekana ve konuya göre bir sınıflandırma yapılmıştır.

A-Zamana Göre Tasnif
Bu sınıflandırmaya göre tarih; çağ ve yüzyıl gibi zaman dilimlerine ayrılmıştır. Zaman dilimlerine İlk Çağ, XX. yüzyıl gibi farklı isimler verilmiştir. Tarihin çağlara ayrılmasında evrensel nitelikteki olaylar göz önünde bulundurulmuştur.

B-Mekana Göre Tasnif
Mekana göre sınıflandırmada belli bir coğrafi bölge incelenir.

C-Konuya Göre Tasnif
Konuya göre sınıflandırmada, toplumların siyasi, soysal, ekonomik, hukuki, dini, kültürel yönlerinin ayrı ayrı incelenmesi söz konusudur.

6-Zaman ve Takvim
Takvim zamanı yıllara, aylara, haftalara ve günlere ayırma yöntemidir.

7-Türklerin Kullandığı Takvimler
Türklerin ilk kullanmış olduğu takvim; güneş yılını esas alan ve yılların hayvan isimleriyle belirtildiği on iki hayvanlı Türk takvimidir.
Türkler islamiyetin kabulünden sonra hicri takvimi kullanmaya başlamışlardır.
Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan sonra ise 26 Aralık 1925’te Miladi takvim kabul edildi ve 1 Ocak 1926’dan itibaren kullanılmaya başlandı.
Bkz-Ders kitabı sayfa 15

8-Tarih Öğreniminin Önemi
Tarih öğrenimi, bireysel, toplumsal ve evrensel ölçülerde fayda sağlar.

9-Atatürk’ün Tarih Öğrenimine Verdiği Önem
Tarihe büyük ilgi duyan Atatürk, “Eğer bir millet büyükse kendisini tanımakla daha büyük olur.” Diyerek tarih öğrenimine verdiği önemi göstermiştir.


2.KONU
TARİH YAZICILIĞI

1-Tarih Yazıcılığının Gelişimi
İnsanlar, çeşitli alanlarda edindiği tecrübeleri gelecek nesillere aktarma ihtiyacı duymuştur. Bundan dolayı kendileri ile ilgili çeşitli konuları yazılı hale getirmişlerdir. Hititlerde anallar (yıllıklar), Kök Türklerde kitabeler, Osmanlılarda vakayinameler, Ruslarda kronikler tarih yazıcılığına örnek gösterilebilir.
Farklı tarih yazım ve kurumları ortaya çıkmıştır, bunun temel sebebi, insanların zaman içerisinde düşünce ve ihtiyaçlarında meydana gelen değişikliklerdir.

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE TARİH YAZICILIGI
HİKÂYECİ T.Y. ÖĞRETİCİ T.Y. ARAŞTIRICI T.Y.
|X.yüzyılda yaşamış olan Taberi,

3.KONU
TARİHİN FAYDALANDIĞI BİLİM DALLARI

1-Arkeoloji-Kazı Bilimi
Özellikle yazılı kaynakların olmadığı dönemlerin aydınlatılması için çok önemlidir.
2-Coğrafya-Yer Bilimi
Tarihi olayların oluşumu esnasında iklim, yeryüzü şekilleri, ekonomik faaliyetler, konum vb. coğrafi faktörler etkili olabilmektedir.
3-Antropoloji-Irk Bilimi
İnsanların iskelet, kafatası gibi fiziki yapısını araştıran antropoloji, insanlık tarihinin en eski dönemlerinin aydınlatılmasında yardımcı olur.
4-Etnografya-kültür Bilimi
Bu bilim, toplumların yaşayış, gelenek, örf ve adetlerini inceler. Bu incelemeler sonucunda etnografyanın ortaya çıkardığı bilgiler, tarihi belgelerin az olduğu durumlarda büyük önem taşır.
5-Hukuk
Toplu halde yaşayan insanların birbirleriyle ve devletle ilişkilerini düzenleyen kurallara denir.
6Kronoloji-Zaman veya Takvim Bilimi
Olayların meydana geldiği tarihin bilinmesi olaylar arasında neden-sonuç ilişkisi kurulmasına yardımcı olur. Tarihi olayların zamanının belirlenmesinde ve sıralanmasında tarih bilimi kronolojiden faydalanır.
7-Edebiyat
Edebiyat duygu ve düşünceleri söz veya yazı ile etkili bir biçimde anlatma sanatıdır. Tarih boyunca meydana gelmiş önemli olaylar edebiyata konu olmuş, bu olayların aktarılmasında edebiyat önemli bir rol oynamıştır.
8-Felsefe
Bu bilim öncelikle varlık, bilgi ve ahlakla ilgilidir. Doğru tahlili ancak o devrin felsefesinin bilinmesiyle mümkündür.
9-Paleografi-Eski Yazı Bilimi
Eski yazıların okunmasını sağlayan, bu yazıların tür ve şekillerini inceleyen bilim dalıdır.
10-Epigrafi-Kitabeler Bilimi
Anıtlar üzerindeki kitabeleri ve yazıları inceleyen bilim dalıdır.
11-Sosyoloji
Genel olarak toplumu inceleyen bilim dalıdır.
12-Filoloji-Dil Bilimi
Dünyada var olmuş dilleri inceler.
13-Diplomatik-Belgeler Bilimi
Belgeleri tür (ferman, şeriye sicili, antlaşma metinleri vb.), şekil ve içerik bakımından değerlendiren bilim dalına denir.
14-Nümizmatik-Para Bilimi
Eski paraları inceleyen bilim dalıdır.
15-İstatistik-Sayıları Konuşturma Bilimi
Belirli bir amaç için veri toplama, tablo ve grafiklerle özetleme, sonuçları yorumlama, özellikler arasındaki ilişkiyi araştırma, çeşitli konularda geleceğe ilişkin tahmin yapma kapsayan bir bilimdir.
16-Ekoloji-Canlı Bilimi
Canlıların birbirleri ve çevreleriyle ilişkilerini inceleyen ve doğanın korunmasına yönelik çalışmalar yapan bilim dalıdır.
17-Kimya
Ele geçen eserlerin hangi döneme ait olduklarını belirlemede kullanılır.
18-Sanat Tarihi
Kısmen arkeolojinin de metotlarını kullanarak son zamanlarda gelişme göstermiş bir bilim dalıdır.
19-Heraldik-Arma Bilimi
Armaları İnceleyen bilim dalıdır.

2.ÜNİTE
2.KONU
İLK ÇAĞ UYGARLIKLARI
1-Kültür ve Uygarlık
2-Mezopotamya Uygarlığı
Anadolu, Akdeniz, Arabistan, İran, Hindistan ve Türkistan’da kurulan uygarlıkların kesişme noktası Mezopotamya ”iki nehir arasındaki ülke” olarak tanımlanmıştır. Oldukça verimli bir tarım havzası olan Mezopotamya da Sümer, Elam, Akat, Babil ve Asur gibi devletler kurulmuştur.
A-Sümerler (MÖ 4000-MÖ 2350)
Sümer devletinde krallar ve rahipler en üst sınıf oluştururken halk, hürler ve köleler olmak üzere sosyal sınıflara ayrılmıştır.
B-Akadlar (MÖ 2350-MÖ 2100)
İlk düzenli ordu sistemini meydana getiren akadlar, tarihte bilinen ilk imparatorluğu kurmuştur.
C-Elamlar (MÖ 3000-MÖ 640)
D-Babiller (AMURRULULAR) (MÖ 2100-MÖ539)
E-Asurlular (MÖ 2000-MÖ 609)
Başkentleri Ninovadır. Mezopotamya’da kurulan diğer devletlerde olduğu gibi çivi yazısı kullanılmıştır. Anadolu’daki ilk yazılı kaynaklar Asur tüccarlarının bıraktıkları kültepe’deki tabletleridir. Tarihte bilinen ilk kütüphaneyi ninovada kurmuşlardır.
3-Orta Asya Uygarlığı
Orta Asya ve Karadeniz’in kuzeyinde önemli uygarlık kuran topluluklardan biri de İskitlerdir. İskitler MÖ VII ile MÖ II. Yüzyıllar arasında yaşamışlardır. Yapılan kazılarda ortaya çıkarılan kalıntılar İskitlerin Türk kökenli olduklarını ortaya koymuştur. İskitler Bozkırların kuyumcuları olarak tanımlanmışlardır.
4-Mısır Uygarlığı
Hiyeroglif adı verilen resim yazısı kullanmışlardır. Yazılarını papirüs bitkisinden yapılan kâğıtlara yazmışlardır. Çok tanrılı dine inanan Mısırlılar, ölümden sonraki yaşama inandıkları için ölüleri mumyalamışlardır.
5-İran Uygarlığı
İran’ın farklı bölgelerinde değişik kavimler prenslikler kurmuştur.Bu kavimlerden Medler ve Persler İran siyasi tarihinde önemli bir yer tutmuştur.Perlere Makedonya kralı büyük İskender son vermiştir.Ülke satraplık adı verilen eyaletlere bölünmüştür.satraplıklar, satrap adı verilen görevliler tarafından yönetilmiştir.Persler, Zerdüşt dinini benimsemişlerdir.Bu dinde iyiliği “Ahurramazda” karanlık ve kötülüğü de “Ahriman” (angramanyu) temsi etmişti.Zerdüştlüğün özünü iyilikle ve kötülüğün mücadelesi olmuştur.Çok tanrılı Zerdüşt dininin tapınaklarına “Ateşgede” adı verilmiştir.Persler döneminde haberleşme ulaşım ve düzenli bir posta örgütü vardır.Mezopotamya, Mısır, Anadolu ve Yunan sanatlarının etkisinde kalarak bir “Pers üslubu” yaratmışlardır.
6-Hint Uygarlığı
Hindistan’da ilk uygarlık, MÖ 4000’li yıllarda İndus Nehri boyunca ortaya çıkmıştır.Doğal kaynakları açısından zengin olan Hindistan, tarih boyunca bu özelliğinden dolayı birçok kavmin istilasına uğramıştır.Hindistan “racalık” adı verilen küçük prenslikler tarafından yönetilmiştir.Kast, meslekleri babadan oğla geçen ve aynı geleneklere bağlı bulunan çeşitli sosyal sınıflardan oluşan bir sistemdir. Kast sisteminin dışında kalanlar da paryaları meydana getirmiştir.



7-Çin Uygarlığı
Çin uygarlığının oluşmasında Çin kültürünün yanında Türk, Moğol ve Tibet kültürleri etkili olmuştur.Çin’de “tanrının oğlu” unvanını taşıyan imparatorların kutsal olduğuna inanırdı. .Çin’de en yaygın dinler Konfüçyüs’çülük, Taoizm ve Budizm’dir. Bu sini öğretenin temeli erdem ve görev ahlakına dayalıdır.Çinli tüccarlar İpek Yolu aracılığıyla Çin’den Roma’ya kadar olan bölge ticari faaliyetlerde bulunmuşlardır.Çin Seddi ve Budizm tapınakları Çin mimarisinin en güzel örnekleridir.Çinliler, mürekkep, kağıt, barut, pusula ve matbaayı kullanarak dünyada birçok gelişmeye öncülük etmiştir.

8-Doğu Akdeniz Uygarlığı
a-Fenikeliler
Lübnan dağları ile Doğu Akdeniz kıyıları arasında yaşamışlardır. Deniz ticareti ile uğraşmışlardır. İlk alfabeyi oluşturmuşlardır.
b-İbraniler

9-Anadolu Uygarlığı
Anadolu,
 Göç ve ticaret yollarının üzerinde bulunması,
 Asya ile Avrupa’yı birbirine bağlaması,
 Topraklarının verimli olması,
 İkliminin yaşamaya uygun olması,
Gibi nedenlerle birçok kültüre yurt olmuştur.
a-Hattiler
b-Hititler
 Başkentleri Hattuşaş’tır.
 Hitit&Mısır Kadeş Antlaşması
 Pankuş meclisi
 Tavananna->Kraliçe
 Yazılı ve İviz kabartmaları(KONYA)
c-İyonyalılar
Tarihte, İzmir ile Büyük Menderes Nehri arasındaki bölgeye verilen addır.Dorların baskısı sonucunda Akadların bir kısmı Yunanistan’dan Batı Anadolu’ya göç etmişler ve burada şehir devletleri kutmuşlardır.En önemlileri Efes,Milet,Foça ve İzmir’dir.Özgür düşüncenin ve pozitif bilimlerin öncüsü olmaları yönünde önem taşırlar.İyonya’da özgürlüğün fazla olması , bu bölgenin ekonomik olarak gelişmiş olması kültürel açıdan gelişmeye katkı sağlamıştır.
 Kolonicilik->Bir ülkenin kendi sınırları dışında ekonomik, siyasi nedenlerle ele geçirip yönettiği Şehirlere denir.
d-Urarturlar
Merkezi Tuşpa(Van) dır. En önemli ekonomik etkinliği hayvancılıktı.
e-Frigyalılar
Eskişehir-Ankara arasına kurulmuştur. Öküz kesenin yada saban kıranın cezası ölümdür. İlk hayvan hikayeleri(fabl) kaynağı olarak kabul edilir.
f-Lidyalılar
Gediz-Menderes vasileri arasına kurulmuştur. Ticaret faaliyetleriyle zenginleşen Lidyalılar, Anadoluda ücretli askerlik sistemine dayalı bir ordu kurmuştur. Kara ticaretine büyük önem vermişlerdir.
10-Ege ve Yunan Uygarlığı
Ege ve yunan uygarlığı,Ege denizindeki adalar,Yunanistan, Makedonya, Trakya, Batı ve Güneybatı Anadolu’da yaşayan toplulukların meydana getirdiği bir uygarlıktır.Büyük İskender’in fetihleri sonucu Asya kültürleriyle kaynaşarak Helenistik kültürü meydana gelmiştir.Dragon kanunları soyluların keyfi yönetimini orta sınıf lehine düzenlemiştir.
a-Girit
b-Miken
c-Eski Yunanlılar
Eski yunanlılar, Solon kanunları ile köleliğin ve doğuştan soyluluğun kaldırılması kilistenes tarafından yapılan kaldırılması demokrasi anlayışını’nın gelişmesini sağlamış, sınıf farklılığını kaldırmış demokrasiyi getirmiştir.Yunan felsefesinin ilk temsilcileri Sokrat,Eflatun ve Aristodur.Eski yunanlılar, Fenike alfabesinin alarak geliştirmişlerdir.
d-İskender İmparatorluğu
İmparatorluk toprakları üzerinde 3 krallık kurulmuştur bunlar;
 Mısırda kurulan ptolomeler,
 Makedonya’da kurulan Antigonitler
 Anadoludan Hinditan a kadar uzanan topraklarda ise selevkoslardır.
11-Roma Uygarlığı
Roma toplumu particiler, plepler ve köleler üç sınıfa ayrılmıştır. Mimari ve sanatsal açıdan büyük bir gelişme göstermiştir. Doğu Roma sanatının en önemli eseri Ayasofyadır. Bunun yadında Aya İrini kariye Camii, Sergios ve Baküs, Efesteki Meryen ana kiliseleri binbirdirek ve Yerebatan sarnıçları Doğu roma döneminin en önemli sanat ve kültür değerleridir. En parlak dönemi Justinyen dönemidir. Büyük Selçuklu Devletiyle Malazgirt savaşını, Türkiye Selçuklu Devletiyle de Miryekefalon savaşını yapmıştır. Her iki savaştada aldıkları yenilgilerle Anadolu da Türk hâkimiyetine engel olmamıştır.


3.ÜNİTE
1.KONU
TÜRKLERİN TARİH SAHNESİNE ÇIKIŞI
1-Türk Adının Anlamı
Türk adı Uygur metinlerinde “güç, kuvvet”,Kaşgarlı Mahmut’un “Divan-ı Lügati’t-Türk” adlı eserinde “olgunluk çağı” eski Çin kaynaklarında “miğfer” anlamında kullanılmıştır. Ziya Gökalp ise Türk adının “türeli(töreli), kanun, nizam sahibi” anlamına geldiğini belirtmiştir. Türk adından ilk olarak Çin yıllıklarında bahsedilmiştir.9 ve 10.yüzyıllarda Voga Nehrin den Orta Avrupa ya kadar uzanan bölge için 11. yüzyıldan itibaren Anadolu için kullanılan bir ad olmuştur.
2-Türklerin İlk Anayurdu
Türklerin ilk anayurtları Orta Asya dadır. Orta Asya doğuda Kingan Dağlarından, barıda Hazar Denizi ve İtil boylarına, güneyde Hindikuş ve Karanlık Dağlarından, kuzeyde Sibirya ya kadar uzanır. Bu bölgede Amuderya (Ceyhun),Siriderya(Seyhun), Orhun, Selenga ve İrtiş ırmakları vardır. Orta Asyada Karasal iklim hüküm sürer.
Göçün sebepleri: Doğal afet ve kıtlıktan korunmak,verimsiz toprakları terk edip verimli topraklara ulaşmak din,siyasi,iktisadi sepeplerden dolayı yapılmıştır
Göçün sonucu: Göç insanların dünyaya bakışını kültürünü davranışlarını ve felsefesinin köklü olarak değiştirir.
2.KONU
ORTA ASYADA KURULAN İLK TÜRK DEVLETLERİ
1.Asya Hun Devleti
Asya Hun devleti (Büyük Hun Devleti) Orta Asya’da bilinen ilk teşkilatlı Türk devleti Hunlar tarafından kurulmuştur. Hunların ilk oturdukları yer Sarı Irmak’ın kuzeyi idi. Daha sonra Orhun ve Selenga ırmakları ile Ötüken Çevresinde geniş bir alana yayılmıştır. Bu bölgede güçlü bir devlet kuran Hunlar, Ötüken’i başkent yapmışlardır.
Ötüken-İlk başkent
Kurucusu-Teoman
Rakip-Çin Kut-Hükümdarlık yetkisinin Tanrı tarafından veril.
Feodalite-Derebeylik
Manihaizm-Et yemeyi yasaklayan din.




Mete Dönemi
Mete zamanında Asya Hun devleti en geniş sınırlara ulaşmıştır.Mete MÖ 174’te Öldüğünde sivil ve askeri teşkilatı ile dış siyasette güçlü bir devlet bırakmıştır.Bu devlet daha sonra kurulacak olan diğer Türk devletlerine örnek teşkil etmiştir.Bu dönemdeki Türk-Çin rekabetinin temel konusu; İpek Yolunu ele geçirmektir.Asya’da Orhun ve Selenga ırmakları arasında Avar, Maveraünnehir bölgesinde Akhun Devleti kurulmuştur.
Eski Türkler